Damak ameliyatı, yarık damakları tedavi etmek amacıyla uygulanan cerrahi bir işlemdir. Damak ve dudak gelişimi, gebeliğin erken haftalarında oluşmaya başlar. Dudak ve ağız tavanı yani damak normalde birlikte oluşur ve gelişir. Ancak her 800 bebekten birinde damak yırtılması görülebilir. Damakta birleşme olmamışsa bu durum yarık damak olarak tanımlanır.

Yarık damak farklı çeşitlerde gelişebilir. En basit olanı, küçük dilin yarık olmasıdır. Bu hafif damak yırtığı olarak tanımlanır. Daha ileri durumlarda yumuşak damakta yırtık görülür. Kemik kısmı da içine alan damak yarığı diğerlerine göre daha ciddidir, dış kısmı içine alan damak yırtığı ise en ciddi olanıdır. Damak yırtığı yalnızca yumuşak damağı kapsıyorsa, bebek henüz 6 aylıkken bile ameliyat yapılarak tedavi edilebilir. Erken dönemde ameliyatın sebebi, bebeğin normal fonksiyonlarına kavuşması ve konuşma kabiliyetinin gelişmesidir. Sert damakta yarık mevcutsa, çocuğun ameliyat edilebilmesi için 1 yaşını tamamlamış olması gerekir. Aksi halde kemik gelişiminde aksaklıklar oluşma riski vardır. Eski yıllarda bu vakalar için çocuğun 1,5 yaşına gelmesi beklenerek ameliyat 1,5 yaşından sonra yapılırdı. Ancak günümüzde, 1,5 yaşına kadar beklemenin bir fark yaratmadığı anlaşılmış ve yarık dudak tamiri 1 yaşından itibaren yapılmaya başlanmıştır.

Damak ameliyatında onarım, hastanın kendi dokuları ile yapılmaktadır. Yırtığın iki tarafındaki dokular sıyrılarak alınır ve orta tarafta birleştirilir. Birleştirme anında bölgedeki kaslar da birbirine yaklaştırılır. Kaslar gerektiği gibi onarılmazsa, damak fonksiyonel olarak hareket edemez ve bu nedenle konuşma bozuklukları yaşanabilir.

Çocuğun düzgün bir şekilde konuşabilmesi için yumuşak damağın uzunluğunun da yeterli ölçülerde olması gerekir. Çocuklar genellikle 1 yaşından itibaren normal konuşmaya başlar. Bu nedenle damak ameliyatının 1 yaşından itibaren yapılması konuşma bozuklukları riskini azaltır. Geciken ameliyatlarda konuşma bozukluğu daha fazla görülür. Bu vakaların konuşma terapisti tarafından tedavi edilmesi uzun bir süreç alabilir. Tedavi gerektiği zaman ve yeterli şekilde yapılmışsa, konuşma terapisi daha kısa sürede tamamlanır.

Damak ameliyatından sonra 1 ay kadar çocuğun kollarını ağzına götürmemesi gerekir. Aksi halde çocuk elini ağzına uzatarak ameliyat olmuş damağı tekrar yırtabilir. Ameliyattan sonra konuşma egzersizleri için konuşma terapisti aileye yardımcı olur. Bu tedavi çocuk için oldukça önemlidir. Damak ameliyatı sonrası kulak iltihabına çok dikkat edilmelidir. Yarık damak vakalarında kulak iltihabına çok sık rastlanır. Çocukta kulak iltihabı gelişmişse, erken dönemde teşhis ve tedavi edilmesi önemlidir. Gerekli görülürse uzman tarafından çocuğun kulak zarına plastik bir tüp yerleştirilebilir. Bu işlem damak ameliyatıyla birlikte ya da sonradan yapılabilir.

Ameliyattan sonra 1-2 gün çocukta ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilecek ağrı olabilir. Bu süre zarfında çocuk ağız yoluyla beslenmek isteyebilir. Ancak çocuğa damar yolu açılarak beslenmesi buradan gerçekleştirilir. Doktor, ameliyattan sonra çocuğun nasıl beslenmesi gerektiği hakkında detaylı bilgi verir. Başarılı bir iyileşme sağlamak için doktorun tavsiyelerine eksiksiz uymak önemlidir.

Damak ameliyatının bazı yan etkileri ve riskleri olabilir. Bu riskler şunlardır:

Bu risklerin minimize edilmesi için cerrahi ekibin ve hastanın ameliyat sonrası bakım talimatlarına dikkatle uyması gerekmektedir.

Damak ameliyatı geçiren çocukların konuşma terapisi alması gerekebilir. Konuşma terapisi, çocuğun düzgün konuşma yeteneğini kazanmasına yardımcı olur. Terapi süreci, ameliyattan sonra hemen başlayabilir ve çocuğun ihtiyaçlarına göre ayarlanır. Terapinin süresi çocuktan çocuğa değişebilir, ancak erken müdahale genellikle daha iyi sonuçlar verir.