Damak ameliyatı, yarık damakları tedavi amacıyla uygulanan cerrahilerdir. Damak ve dudak gelişimi gebeliğin erken haftalarında oluşmaya başlar. Dudak ve ağız tavanı yani damak normalde birlikte oluşmaya başlar ve gelişir. Fakat her 800 bebekten birinde damak yırtılması görülebilir. Damakta birleşme olmamışsa bu durum yarık damak olarak tanımlanır.

Yarık damak farklı çeşitlerde gelişebilir. En basit olanı ise küçük dilin yarık olmasıdır. Bu hafif damak yırtığı olarak tanımlanır. Biraz ileri durumlarda yumuşak damak olan yerde yırtık görülür. Kemik kısmı da içine alan damak yarığı diğerlerine bakarak daha ciddi, dış kısmı içine alan damak yırtığı ise en ciddi olanıdır. Damak yırtığı yalnızca yumuşak damağı kapsıyorsa bebek henüz 6 aylıkken bile ameliyat yapılarak tedavi edilebilir. Erken dönemde ameliyatın sebebi ise bebeğin normal fonksiyonlarına kavuşması ve konuşma kabiliyetinin gelişmesi içindir. Sert damakta yarık mevcutsa çocuğun ameliyat edilebilmesi için 1 yaşını tamamlamış olması gerekir. Aksi halde kemik gelişiminde aksaklıkların oluşma riski vardır. Eski yıllarda bu vakalar için çocuğun 1,5 yaşına gelmesi beklenerek, ameliyat 1,5 yaşından sonra yapılırdı. Fakat günümüzde 1,5 yaşına kadar bekleyerek herhangi bir değişikliğin olmadığı anlaşılmış bu nedenle yarık dudak tamiri 1 yaşından itibaren yapılmaya başlanmıştır.

Damak ameliyatında onarım hastanın kendi dokuları ile yapılmaktadır. Yırtığın iki tarafındaki dokular sıyrılarak alınır ve orta tarafta birleştirilir. Birleştirme anında bölgedeki kaslar da birbirine yakınlaştırılır. Kaslar şayet gerektiği gibi onarılmazsa damak fonksiyonel olarak hareket edemez ve bu nedenle konuşma bozuklukları yaşanabilir.

Çocuğun düzgün bir şekilde konuşabilmesi için yumuşak damağın uzunluğunun da yeterli ölçülerde olması gerekir. Çocuklar genellikle 1 yaşından itibaren normal konuşmaya başlar. Bu nedenle de damak ameliyatının 1 yaşından itibaren yapılması konuşma bozuklukları riskini azaltır. Geciken ameliyatlarda konuşma bozukluğu daha fazla görülür. Bu vakaların konuşma terapisti tarafından tedavi edilmesi uzun süreç oluşturabilir. Tedavi gerektiği zaman ve yeterli şekilde yapılmışsa konuşma terapisti tedavisi daha kısa sürer.

Damak ameliyatından sonra 1 ay kadar çocuğun kollarını ağzına götürmemesi gerekir. Aksi halde çocuk elini ağzına uzatarak ameliyat gerçekleşmiş damağı tekrar yırtabilir. Ameliyattan sonra konuşma egzersizleri için konuşma terapisti aileye yardımcı olur. Bu tedavi çocuk için oldukça önemlidir. Damak ameliyatı sonrası kulak iltihabına çok dikkat edilmelidir. Yarık damak vakalarında kulak iltihabına çok sık rastlanır. Çocukta kulak iltihabı gelişmişse erken dönemde teşhis ve tedavi edilmesi önemlidir. Şayet uygun görülürse Uzman tarafından çocuğun kulak zarına plastik bir tüp yerleştirilebilir. Bu işlem damak ameliyatıyla birlikte ya da sonradan yapılabilir.

Ameliyattan sonra 1-2 gün çocukta ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilecek ağrısı olabilir. Bu süre zarfında çocuk ağız yoluyla beslenmek ister. Ancak çocuğa damar yolu açılarak beslenmesi buradan gerçekleştirilir. Doktor ameliyattan sonra çocuğun nasıl beslenmesi gerektiği hakkında detaylı bilgi verir. Başarılı bir iyileşme sağlayabilmek için önemli olan doktorun tavsiyelerine eksiksiz uymak gerekir.